نقد فیلم یک ناشناخته کامل؛ کاملا معمولی! - سفر حرفه ای ترکیه

هشدار: در نقد فیلم یک ناشناخته کامل خطر لو رفتن داستان وجود دارد!

فیلم موزیکال زندگی نامه ای یک ناشناخته کامل بر اساس کتابی به نام دیلن الکتریک می گردد ساخته شده است و البته بی شمار مستند و ویدیوهایی که از باب دیلن در دسترس است. به طور ویژه، شاید مستند راهی به خانه نیست (No Direction Home) مارتین اسکورسیزی. فیلم داستان بخش از زندگی موسیقایی باب دیلن را روایت می نماید؛ بخشی مهم و سرنوشت ساز در ساخت آنچه امروز به عنوان یک بت، الگو، شخصیت مهم و تأثیرگذار از او می شناسیم. فیلم از اوایل دهه شصت، زمانی که باب جوان با نام هنری اش از شهرش به نیویورک می آید تا وودی گاتری، خواننده محبوبش را ببیند. می داند که او در آسایشگاهی بستری است و شرایط جسمانی اش مناسب نیست. در مستند اسکورسیزی می توان با بخش اول زندگی دیلن تا پیش از ورودش به نیویورک و ورود به صحنه موسیقی فولک آشنا شد. چون فیلم به هیچ وجه قصد ندارد، گذشته باب جوان را برایمان روایت کند. به همین دلیل، فیلم احتیاج به پیش زمینه دارد. مخاطبی که شناختی نسبت به باب دیلن ندارد، خط داستانی این فیلم برایش مبهم خواهد بود.

خواندنی ها

آیا تیموتی شالامی در فیلم زندگینامه باب دیلن واقعا آواز می خواند؟

ورود باب جوان به نیویورک و ملاقاتش با وودی گاتری بر بستر بیماری و پیت سیگر (ادوارد نورتون) یک چهره شاخص دیگر موسیقی فولک که نقش پدرانه ای برای دیلن، دست کم در فیلم دارد، خیلی سریع می رسد به معروفیت دیلن. یک رابطه عاطفی با دختری ساده و زیبارو در سطح زندگی و یک رابطه کاری/عاطفی بسیار مهم با جون بائز، موزیسینی هم سن و سال باب اما مشهور، در پس زمینه که در واقع می باید برعکس می بود، این فاصله آشنایی با دیلن جوان گمنام و دیلن مشهور را پر می نماید. فیلم به هیچ وجه قصد ندارد وارد عمق و لایه های رابطه مهم و پیچیده جون بائز و باب دیلن گردد که منجر به ساخت برخی از شاهکارهای موسیقی دنیا شده است. در واقع، به خصوص درباره جون بائز اصلاً فیلم هیچ شخصیت پردازی ای ندارد. این مشکل حتی درباره خود شخصیت باب دیلن هم صدق می نماید. با اینکه بخش زیادی از فیلم بر او و تنهایی های او متمرکز است. فیلمساز در واقع به شناخت خارج از قصه مخاطبان نسبت به باب دیلن واقعی حساب نموده است، و همین طور جون بائز به عنوان یکی از اشخاص مهم زندگی هنری و شخصی دیلن، که هر دو از نسخه واقعی ای که از آن ها در فیلم ها و تصاویر مستند می بینی، به مراتب تلخ تر و مغرورترند. به طوری که شیمی رابطه شالامی و الا فنینگ (بازیگر نقش سیلویا) بیشتر به واسطه بازی فنینگ به مراتب بهتر از شیمی زوج دیلن/بائز است. و این یکی از ضربه های اصلی ای است که به فیلم وارد می گردد.

منگولد بر خلاف سر به راه باش اصلاً قصد نداشت در یک ناشناخته کامل قصه اش را روی وجه عاطفی زندگی قهرمان واقعی و زنده اش متمرکز کند. این شاید به این خاطر است که باب دیلن و جون بائز و دیگر شرکای عاطفی دیلن هنوز در قید حیات اند. تمرکز فیلم منگولد بر نقطه عطف کارنامه موسیقایی باب دیلن یعنی تغییر مسیر از موسیقی فولک به موسیقی راک اند رول در نیمه دهه شصت میلادی است؛ تصمیمی که از نگاه پیشکسوت ها و خانواده موسیقی فولک امریکایی، یعنی پیت سیگر و جون بائز و سایرین و حتی مخاطبان خود دیلن یک خیانت محسوب می شد. فیلم به میزان ای نسبت به تأثیر شخصیت جون بائز بر زندگی باب دیلن در ابتدای ورودش به صحنه موسیقی فولک بی تفاوت است که تو گویی میخواهد این خیانت را عملاً در تمام ابعاد به نمایش بگذارد. البته نسبت به شخصیت های مرد تأثیرگذار مسیر حرفه ای دیلن تا این میزان بی تفاوت نیست. شخصیت پیت سیگر با بازی خوب ادوارد نورتون به میزان کافی مدت زمان فیلم را به خودش اختصاص می دهد که هم شخصیتش ساخته و پرداخته گردد و هم تأثیرش نمایان باشد. بازی نورتون نقش بسیار مهمی دارد.

جون بائز به عنوان خواننده جوانی که پیش از دیلن به معروفیت رسیده بود و با خواندن کارهای دیلن و آوردن او روی صحنه در اجراهای خودش به دیده شدن او و شنیده شدن کارهایش یاری نموده بود، سهم بسیار اندکی در این فیلم دارد. اجراهای بائز و دیلن می توانست به مراتب بیشتر باشد. یک صحنه صمیمانه از او و دیلن که دیالوگ هایش به شکل بچگانه ای از شعر ترانه Diamonds and Rust بائز (ترانه ای مهم در کارهای بائز که گفته می گردد درباره دیلن و رابطه شان است) استفاده نموده و رابطه سردی را بین این دو به نمایش می گذارد، برای نمایش رابطه مهم این دو کم است. (جایی در این صحنه دیلن از ترانه نویسی بائز انتقاد می نماید که اشاره به مصرعی از ترانه Diamonds and Rust دارد که می گوید تو می گفتی شعرهای تو به دردنخورند.) برای توجیه رفتار سرد دیلن با بائز هم به متن ترانه It aint me Babe اکتفا نموده است که در آن دیلن خطاب به معشوقه ای از انتظارات زیادش گلایه می نماید و خودش را مناسب او نمی داند.

به طور کلی، فیلم برای شخصیت پردازی و حتی روایت قصه تا حد زیادی به ترانه هایش تکیه نموده است که البته در یک فیلم موزیکال طبیعی است اما کافی نیست. بنابراین، روابط گنگ می مانند. تقریباً تمام روابط فیلم این چنین اند. شاید فقط بتوان رابطه دیلن با سیگر و گاتری را استثنا در نظر گرفت که مدیون صحنه های خوب آسایشگاه است و مدت زمان بیشتری که این شخصیت ها به خصوص دیلن و سیگر در فیلم با هم تعامل دارند. روابط عاطفی غیرواقعی و گنگ از آب درآمده اند، بنابراین در لحظاتی که باید بار دراماتیک قصه را به دوش بکشند، شانه های نحیفشان تاب نمی آورد. صحنه های دوئت های دیلن و بائز فقط از عکس های مستندی که از این دو در دسترس است، شیمی و اتفاق موسیقایی را فریاد می زند. آنچه در فیلم می بینیم به هیچ وجه این ویژگی را ندارد. تنها لحظه سینمایی بین این دو زمانی است که بالاخره برای اولین بار به هم نزدیک می شوند.

پیش از این برخوردهای کوتاهی از دور با هم دارند. دیلن بائز را دیده و تحسین می نماید و مشخصاً آرزو دارد که به او نزدیک گردد. بائز اما دختر مغروری است که جوانک بااستعداد را دیده اما هنوز به خود راه نداده است. در شبی که خبر احتمال جنگ هسته ای در کشور پیچیده است و همه در حال فرارند، بائز هراسان و چمدان به دست از جلو یک کافه زیرزمینی معروف رد می گردد و صدای دیلن را می شنود که دارد یک ترانه ضد جنگ می خواند. به تماشایش می رود. نگاهشان در هم گره می خورد و عشقشان شروع می گردد. اما این جرقه اولیه به همین یک لحظه محدود و بعد خاموش می گردد. دیگر هیچ معجزه ای میان آن دو نمی بینیم. هرچه می بینیم تلخی و نخواستن بی علت است. حتی اگر واقعیت داشته باشد، با منطق قصه گویی جور در نمی آید. آنچه از رابطه این دو در فیلم می بینیم نه یک همکاری عاشقانه مرید/مرادی که رابطه ای رقابتی همراه با خیانت در هر ابعادی است. یا فیلمساز اجازه نداشته بیشتر به این رابطه این دو نزدیک گردد یا ترجیح داده از آن بگذرد تا زودتر به دیلن و ورود به فاز الکتریک راک اند رولی اش برسد.

آنچه فیلم در آن پیروز است، بخش موسیقایی است. تیموتی شالامی حقیقتاًبرای تقلید صدا و خوانندگی باب دیلن زحمت کشیده است. حتی یک نسخه سینمایی بهتر خلق نموده است. دیلن شالامی خواننده بهتری از دیلن واقعی است، در حالی که به شکل خوانندگی او وفادار است. بازیگر نقش جون بائز هم از نظر خوانندگی، جون بائز خوبی ساخته است. آن صدای بهشتی و آن چهره غمگین معصوم در حال انجام تا حد زیادی به درستی بازآفرینی شده است. وجه موسیقایی فیلم قوی است و این تا حد زیادی مدیون ترانه ها و انتخاب های خوبی است که از میان ترانه های دیلن جای Love is Just a Four-letter-word که فقط بائز آن را اجرا و منتشر نموده، خالی است. معرفی جون بائز با اجرای زنده ترانه House of the Rising Sun بی نظیر است.

اما در نیمه دوم، یعنی چند سال بعد از این وقایع که دیلن دیگر به معروفیت رسیده و چهره ای شناخته شده در کوچه و خیابان است، فیلم از همه نظر افت می نماید. از ریتم تا بازی شالامی تا روایت. این بخش متعلق به دوره ای است که دیلن از تمام شخصیت های مهم زندگی اش فاصله گرفته است و تنهاست. شریک عاطفی مشخصی ندارد. عینک دودی به چشم می نماید. کمی مغرور است و از آن پسرکی که فقط از تماشا پیت سیگر و جون بائز شاد بود، فاصله گرفته است. دیگر علاقه ای به ماندن در چارچوب های موسیقی فولک ندارد. نمی خواهد تنها یا با جون بائز برود روی استیج با یک گیتار برای مردم هراسان از جنگ امریکایی قصه تعریف کند. بیتلز و رولینگ استونز در بریتانیا به معروفیت دنیای رسیده اند و راک اند رول حرف های تازه ای برای گفتن دارد. در حالی که باب دیلن صرفاً به خواننده ترانه های معترضانه موسیقی فولک معروف است. دیلن این برچسب را دوست ندارد و می خواهد دنیای تر گردد. همه با این کار او مخالف اند اما دیلن اصرار دارد که مسیر کاری اش را تغییر دهد و حالا آن قدر قدرت دارد که بتواند این کار را بکند.

خواندنی ها

10 موزیسین که زندگی دیوانه وارشان مستحق یک فیلم زندگینامه ای است

زمانی که دیلن تصمیم به انجام این کار گرفت، دنیا در حال پوست انداختن از چارچوب های سنتی به مناسبات دنیای مدرن بود که جنگ در آن هیچ جایی نداشت. جوانان در حال تجربه مواد محرک بودند و یک ساز آکوستیک تنها و یک خواننده و خواندن ترانه های وطن پرستانه ضد جنگ دیگر دست کم از نگاه دیلن حرف زمانه را نمی زد. او همان طور که از شهر کوچک خودش به شهر بزرگ آمده بود، حالا نمی خواست در قوانین دست و پاگیر موسیقی فولک بماند. پشت پا هم نمی خواست به آن بزند. می خواست ترکیبی از هر دو باشد. نیمه دوم یک ناشناخته کامل بر این بخش زندگی حرفه ای دیلن تمرکز دارد اما بدون آگاهی قبلی هیچ یک از این ها در فیلم قابل درک نیست. به عبارتی، ضمیمه تماشای یک ناشناخته کامل اقلاً مستند راهی به خانه نیست اسکورسیزی باید باشد. ترانه ها و آلبوم ها که جای خود دارند. به عنوان یک قصه، یک ناشناخته کامل اصلاً قصه ای برای روایت ندارد. شالامی در نیمه دوم زیادی در تنهایی خودش غرق می گردد. این اگرچه برای به نمایش کشیدن احساس تنهایی و غریبگی دیلن در دنیای که در آن زندگی می نماید، ضروری است، کوششی که برایش شده، تو ذوق می زند. بیشتر از آنکه به یک غریبه تنها تبدیل شده باشد، ادای یک کسی را درمی آورد که نبوغش او را تبدیل به یک غریبه تنها نموده است. اگر در دیالوگ ها تحسین شخصیت های دیگر نسبت به دیلن نباشد و اگر ندانیم که این باب دیلن است، این نبوغ را سخت می توان در شالامی باور کرد. انگار نبوغ دیلن بزرگ تر و بیشتر از توانایی فعلی شالامی در بازیگری است. به همین دلیل است که نیمه اول را بهتر بازی نموده است. او به جوان مشتاق نزدیک تر است تا نابغه ای در آستانه تغییری بزرگ و با تأثیر دنیای.

فیلم در نیمه دوم در فضاسازی و معرفی شخصیت های مهم این برهه از زندگی حرفه ای دیلن هم ضعیف عمل می نماید. این در حالی است که در فضاسازی نیمه اول پیروز است. به میزان ای روی خود دیلن (دقیقاً معلوم نیست چه چیز دیلن) متمرکز است که از نزدیک شدن به شخصیت های دیگر که در روایت قصه و زندگی واقعی بسیار مهم اند، ناتوان می ماند. به طوری که بعد از انتها فیلم این پرسش در فکر شکل می گیرد که فیلمساز در این صد و چهل دقیقه داشته چه کار می نموده است. چطور پیروز شده در سر به راه باش از ابتدای زندگی جانی کش و روابط شخصی و عاطفی تا درونیات شخصیت و اجرای مهم زندگی و نقطه عطف کاری را به درستی و با کشش لازم روایت کند اما در این دو ساعت حتی از رسیدن به نقطه ای که این همه برایش وقت صرف نموده، باز می ماند.

همانند فیلم بوهمین رپسودی (Bohemian Rapsody) یک درام موزیکال زندگینامه ای دیگری که درباره فردی مرکوری و گروه کوئین بود، یک ناشناخته کامل هم بر یک کنسرت مهم و سرنوشت ساز در کارنامه دیلن تمرکز دارد. سر به راه باش هم با یک اجرای مهم تمام می گردد. اما هرچه این دو فیلم در رسیدن به این نقطه پیروز اند، یک ناشناخته کامل شکست می خورد. بوهمین رپسودی که مشخصاً برای بازآفرینی اجرای معروف کوئین ساخته شده و رامی مالک هم به همان خاطر اسکار برترین بازیگر نقش او ل مرد را دریافت کرد. اما نه منگولد و نه شالامی هیچ یک در این قسمت امتیاز کامل را نمی گیرند. اسکار را هم به شالامی ندادند. با وجود کوشش زیادی که در بازآفرینی دیلن کرد.

3

از 5

نکات مثبت

• اجرای موسیقی قوی
• بازی خوب ادوارد نورتون
• بازی قابل قبول تیموتی شالامی در نیمه اول به خصوص در تقلید اجرای باب دیلن

نکات منفی

• کارگردانی غیرخلاقانه
• فقدان لحظات سینمایی
• دوپارگی و عدم انسجام در روایت
• ضعف در قصه گویی و شخصیت پردازی

اگر باب دیلن را بشناسید و اگر مستندها را دیده باشید، متوجه می شوید که کارگردان برای روایت کل قصه به خصوص همین بخش مهم تغییر مسیر از فولک به راک اند رول و استفاده از گیتار الکتریک و بند راک در آلبوم ها و اجرای زنده، از سطحی ترین بخش واقعیت استفاده نموده است. از همه چیز خیلی سطحی گذشته است. مثل صحنه کوشش پیت سیگر برای بریدن کابل با تبر که اصلاً به نورتون و سیگری که ساخته نمی آید. انگار هیچ یک از شخصیت ها پیروز نمی شوند آن تنش لازم را که قرار است درام و نقطه اوج فیلم را بسازد، به وجود بیاورند. بنابراین، مصنوعی و تقلیدی بودن همه چیز توی ذوق می زند و این با موضع فیلم که با تغییر مسیر دیلن همگام است، در تضاد است. چون در اجرای موسیقی هم تأثیر دارد و این بیشتر عدم تأیید دیلن به نظر می آید تا تحسین روحیه سرکش و آزاداندیشانه او. به خصوص در مقایسه با نیمه اول که به لحاظ موسیقایی فوق العاده است و اثرگذاری لازم را دارد.

اگر فیلمساز با این دوپارگی قصد داشته مخاطبش با اعضای خانواده موسیقی فولک همذات پنداری کند، پیروز شده است. چون فیلم نیمه اول خودش را بیشتر از نیمه دومش دوست دارد. دیلن جوان را میان وودی گاترز و جون بائز و پیت سیگر با ملودی های ساده و قصیده های سیال فکرش بیشتر می پسندد تا دیلنی که دیگر نمی خواهد بائز روی صحنه نمی رود و به دوستان قدیمی اش و کسانی که در معروفیت امروزش نقش داشته اند، پشت کند. حالا وسط ترانه اش آژیر می کشد و در مهم ترین فستیوال موسیقی فولک که برای حفظ میراث این موسیقی برگزار می گردد، با بند کامل روی صحنه بیاید و در نهایت بر خلاف میلش یک قطعه با گیتار اجرا کند. ولی چون نابغه است و چون هر کس ترانه هایش را می خواند به صدر جدول ترانه های برتر می رود، باید با نگاه دنیا شمول و بازتری تماشایش کرد. او کسی است که با فراتر رفتن از مرزها پایه گذار سبکی نو و عامل یک تغییر فرهنگی در حرکت از سوی سنت به مدرنیته بوده است. آیا یک ناشناخته کامل در به تصویر کشیدن این نبوغ پیروز است؟ کوشش می نماید.

نقد فیلم یک ناشناخته کامل دیدگاه شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست!

منبع: خبرنگاران مگ