مغز بچه ها بیش فعال چه تفاوتی با دیگران دارد؟ - سفر حرفه ای ترکیه

اگرچه هنوز به طور کامل نمی دانیم که چه عواملی علائم ADHD نظیر دشواری در تنظیم توجه و احساسات، بیش فعالی و تکانشگری را ایجاد می نمایند، اما تحقیقات نشان داده اند که این اختلال یک بیماری عصبی-رشدی است. به این معنا که مغز بچه ها مبتلا به ADHD به طور متفاوتی نسبت به دیگر بچه ها رشد می نماید. محققان به تدریج در حال شناسایی تفاوت های ساختاری و شیمیایی در مغز هستند که ممکن است به بروز علائم این اختلال منجر شوند.

یکی از ویژگی های شاخص ADHD یا بیش فعالی، دشواری در انجام کارهای روزمره است؛ مسائلی مانند مدیریت زمان، سازماندهی، حل مسئله و کنترل احساسات. در این میان، ناحیه ای از مغز به نام قشر پیش پیشانی، نقشی کلیدی در تنظیم این مهارت ها دارد و تحقیقات نشان می دهند که این ناحیه در بچه ها مبتلا به ADHD کوچکتر است. مطالعات بیشتر نشان می دهند که سایر بخش های مغز که مسئولیت هایی چون حافظه، احساسات و رفتار را بر عهده دارند، نیز در بچه ها با ADHD کوچکتر از حد معمول هستند. این تغییرات مغزی ممکن است به بعضی از علائم شناخته شده این اختلال منجر گردد.

منبع پژوهش:

پژوهش های علمی در خصوص تفاوت مغز بچه ها بیش فعال

دانشمندان بعلاوه تفاوت هایی در عملکرد مغز بچه ها بیش فعال مشاهده نموده اند. برای مثال، شبکه ای از ساختارهای مغزی به نام شبکه حالت پیش فرض یا (DMN) در شرایط عادی کمتر فعال است، اما در بچه ها مبتلا به بیش فعالی یا ADHD، این شبکه بیشتر از حد معمول فعال می گردد. این فعالیت زیاد می تواند باعث گردد که این بچه ها در هنگام انجام کارهایی که احتیاج به تمرکز دارند، مثل انجام تکالیف مدرسه، تمرکز خود را از دست بدهند.

علاوه بر این، تحقیقات نشان داده اند که اختلالات در انتقال دهنده های عصبی مغز، به ویژه دوپامین، می تواند به بروز علائم بیش فعالی یاری کند. دوپامین نقش مهمی در مهارت هایی همانند انگیزه و تصمیم گیری ایفا می نماید و در بچه ها مبتلا به ADHD، مسیرهای دوپامین مختل شده و سطح این ماده شیمیایی در مغز کاهش می یابد. این کاهش دوپامین می تواند منجر به بعضی از ویژگی های اصلی این اختلال گردد.

در نهایت، پیشرفت های علمی در زمینه شناخت و درک بهتر ADHD، این امید را به همراه دارد که بچه ها مبتلا به این اختلال نه تنها از مسائل خود احساس تایید بیشتری داشته باشند، بلکه درمان های مؤثرتری برای آن ها در دسترس قرار گیرد. از زمان شناسایی اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) در دهه 1960، این اختلال همیشه موضوعی پرچالش و مورد بحث بوده است. حتی کارشناسان نیز اغلب در خصوص چگونگی تعریف دقیق این اختلال و علل بروز آن نظرات متفاوتی دارند.

تفاوت های ساختاری مغز

بسیاری از ویژگی های ADHD به عملکرد اجرایی مغز مرتبط است. عملکرد اجرایی شامل مجموعه ای از مهارت های فکری می گردد که از جمله آن ها می توان به حافظه کاری، کنترل احساسات و حل مسئله پیچیده اشاره نمود. به عبارت ساده تر، این مهارت ها به ما یاری می نمایند تا کارهای روزمره مانند مدیریت زمان، سازماندهی و برنامه ریزی را انجام دهیم. اگرچه بخش های مختلف مغز در عملکرد اجرایی نقش دارند، اما قشر پیش پیشانی مغز به ویژه در تنظیم این مهارت ها اهمیت فراوانی دارد.

مطالعات نشان داده اند که در بچه ها مبتلا به ADHD، قشر پیش پیشانی نسبت به بچه ها معمولی رشد آهسته تری دارد و به طور کلی کمی کوچکتر است. بعلاوه، حجم مغز در منطقه های همانند مخچه، هیپوکامپوس و آمیگدال نیز در بچه ها مبتلا به ADHD کمتر از حد معمول گزارش شده است.

مخچه که مانند سایر قسمت های مغز در عملنمودهای مختلفی دخیل است، نقش ویژه ای در تنظیم حرکت دارد. این مسئله به ویژه در ADHD اهمیت پیدا می نماید، چرا که مخچه کوچکتر می تواند باعث مسائلی در سرکوب پاسخ های حرکتی گردد؛ یعنی توانایی سرکوب اقداماتی که ممکن است در حین انجام یک کار اختلال ایجاد نمایند، مثل نشستن آرام در کلاس. بعلاوه، میزان کوچکتر هیپوکامپوس و آمیگدال می تواند بر تنظیم حافظه، احساسات و رفتار تأثیر بگذارد، که از علائم رایج این اختلال به شمار می آید.

هرچند این نواحی مغز ممکن است در افراد مبتلا به ADHD کوچکتر بمانند، اما تحقیقات نشان می دهند که این بخش ها در طول زمان همچنان رشد نموده و تکامل می یابند. در نهایت، تفاوت های میزان این نواحی در بزرگسالی کمتر به چشم می خورد و به نظر می رسد که به مرور زمان این تفاوت ها کاهش می یابند.

تفاوت ها در اتصال های مغزی

یکی از روش های تازه برای سنجش عملکرد مغز، آنالیز فعالیت و اتصالات آن است. محققان برای میزان گیری تغییرات فعالیت مغزی به وسیله جریان خون، از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی (fMRI) استفاده می نمایند. زمانی که بخشی از مغز فعال می گردد، اندازه خون رسانی به آن منطقه افزایش می یابد. در افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، مطالعات نشان داده اند که فعالیت غیرطبیعی در چندین منطقه مغزی که مسئول تنظیم حرکت، تفکر و احساسات هستند، مشاهده می گردد.

یکی از این شبکه ها که در مغز بچه ها مبتلا به بیش فعالی به طور غیرمعمول فعال است، شبکه حالت پیش فرض نام دارد. این شبکه به طور تصادفی کشف شد زمانی که محققان متوجه شدند که مغز شرکت نمایندگان در تحقیق، حتی وقتی که فقط در حال استراحت بودند، فعال تر از معمول است.

شبکه حالت پیش فرض

شبکه حالت پیش فرض مغز مفهومی تازه است و هنوز در خصوص بخش های مختلف مغز که در آن دخیل هستند، اختلاف نظر وجود دارد. این شبکه زمانی بیشترین فعالیت را دارد که فکر ما آزادانه به گشت و گذار می پردازد. در بچه ها معمولی، این شبکه در هنگام انجام کارهایی که احتیاج به توجه دارند، کم تر فعال است و در زمانی که در حال رویاپردازی یا یادآوری خاطرات هستند، فعال تر می گردد. اما در بچه ها مبتلا به بیش فعالی، این شبکه در طول انجام کارهایی که احتیاج به تمرکز دارند، همچنان فعالیت بالایی نشان می دهد. این تفاوت می تواند علت مشکل تمرکز بچه ها مبتلا به ADHD در کلاس های درس باشد.

اختلال در اتصال عملکردی

فعالیت غیرعادی شبکه حالت پیش فرض در افراد مبتلا به ADHD ممکن است به علت اختلال در اتصال عملکردی این شبکه با سایر شبکه های مغزی باشد. اتصال عملکردی به معنای همبستگی بین منطقه ها مغزی است که عملنمودهای مشابه دارند. این همبستگی می تواند مثبت یا منفی باشد. برای مثال، شبکه دیگری به نام شبکه انجام کار وجود دارد که به ما یاری می نماید کارهای احتیاجمند توجه را انجام دهیم.

در حالت طبیعی، این شبکه ارتباط منفی با شبکه دارد؛ یعنی وقتی شبکه انجام کار فعال است، شبکه حالت پیش فرض کم تر فعال می گردد. اما در بچه ها مبتلا به ADHD، این همبستگی منفی ضعیف شده است، به طوری که شبکه حالت پیش فرض بیشتر از حد معمول فعال می گردد و همین موضوع می تواند باعث بی توجهی در حین انجام کارهای هدفمند مانند تکالیف مدرسه گردد.

توجه بصری انتخابی

علاوه بر این، مطالعات نشان داده اند که در افراد مبتلا به ADHD، سطح اتصال عملکردی بین نواحی مغز که مسئول توجه بصری انتخابی هستند، به طور غیرعادی بالا است. این سیستم به ما یاری می نماید تا موارد مهم را از دیگر موارد متمایز کنیم و به آن ها توجه کنیم. این اتصال غیرعادی ممکن است باعث گردد که بچه ها مبتلا به ADHD توجه خود را به چیزهای بی ربط جلب نمایند و در انتخاب موضوعاتی که باید روی آن ها تمرکز نمایند، دچار مشکل شوند.

تفاوت ها در شیمی عصبی

علاوه بر تفاوت های ساختاری و اتصالات مغزی، عدم تعادل های شیمیایی در مغز نیز ممکن است نقشی در بروز علائم اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) ایفا نمایند.

مغز که به عنوان مرکز کنترل بدن عمل می نماید، باید سیگنال های الکتریکی یا پیغام ها را در سراسر بدن ارسال و دریافت کند. این کار به وسیله سلول های عصبی (نورون ها) انجام می گردد، اما بین نورون ها فاصله هایی وجود دارد. انتقال دهنده های عصبی، پیغام رسان های شیمیایی هستند که این فاصله ها را پر نموده و اجازه می دهند پیغام ها به طور مؤثر منتقل شوند.

یکی از انتقال دهنده های عصبی بسیار مهم، دوپامین است که چندین عملکرد مختلف دارد. در مغز مسیرهایی وجود دارند که دوپامین را از یک منطقه به منطقه دیگر منتقل نموده و اطلاعات مهمی را منتقل می نمایند. چهار مسیر اصلی دوپامین وجود دارد که دو مورد از آن ها به اختلالات عملکرد شناختی که در بچه ها مبتلا به ADHD مشاهده می گردد، مربوط هستند.

مسیر پاداش دوپامینی

اولین مسیر به نام مسیر پاداش دوپامینی شناخته می گردد. زمانی که ما تجربه ای لذت بخش مانند خوردن غذای خوشمزه را تجربه می کنیم، میزان بیشتری دوپامین در این مسیر ترشح می گردد که احساس لذت و سرخوشی را فعال می نماید. فرض بر این است که این احساس لذت با ارتباط میان بخشی از مغز که پردازش لذت را انجام می دهد و هیپوکامپوس که در حافظه نقش مهمی دارد، تقویت می گردد. به عبارت دیگر، ما به خاطر می آوریم که چه غذایی با این احساس لذت همراه است و این موضوع ما را به خوردن آن دوباره تشویق می نماید.

مسیر مزوکورتیکال

دومین مسیر که به نام مسیر مزوکورتیکال شناخته می گردد، منطقه ای از مغز را که غنی از دوپامین است، به قشر پیش پیشانی وصل می نماید. به وسیله انتقال دوپامین، این مسیر به قشر پیش پیشانی یاری می نماید تا عملنمودهای اجرایی مانند شناخت، حافظه کاری و تصمیم گیری را تسهیل کند.

در بچه ها مبتلا به ADHD، فرض بر این است که این دو مسیر مختل شده اند که می تواند منجر به اختلال در عملکرد شناختی و انگیزشی گردد. دانشمندان معتقدند که این اختلالات ممکن است به علت وجود تعداد غیرطبیعی انتقال دهنده های دوپامین در مغز افراد مبتلا به ADHD باشد. انتقال دهنده دوپامین پروتئینی است که مسئول حذف دوپامین از فاصله بین نورون ها و قطع انتقال دوپامین است. تعداد بیشتر این انتقال دهنده ها می تواند منجر به کاهش غیرطبیعی اندازه دوپامین در مغز گردد. یکی از شواهد این نظریه این است که داروهای محرک مانند آدرال معمولاً در کاهش علائم ADHD مؤثر هستند، زیرا این داروها بازجذب دوپامین را مهار می نمایند.

جمع بندی

اگرچه ممکن است هنوز علل دقیق علائم ADHD را ندانیم، پیشرفت های تحقیقاتی به ما یاری نموده اند تا درک بهتری از این اختلال پیدا کنیم. شناسایی تفاوت های ساختاری و شیمیایی در مغز بچه ها مبتلا به ADHD نه تنها مسائل آن ها را تأیید می نماید، بلکه ممکن است به بهبود درمان های این اختلال نیز یاری کند.